အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေနဲ့ အဖွဲ့ရဲ့ဆွေးနွေးဖက်နိုင်ငံများမှ အဆင့်မြင့်အရာရှိကြီးများက မနီလာမြို့တော်သို့ ရောက်ရှိလာကြပြီး ရက်သတ္တပတ်အကုန်မှာ အဆင့်မြင့်ဆွေးနွေးပွဲ အများအပြားကို ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။ ဖိလစ်ပိုင် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး မစ္စတာ အေလန် ပီတာ ကေယက်တားနိုက အာဆီယံ မီဒီယာဖိုရမ် ဖွင့်လှစ်ရေးအတွက် ဒေသတွင်းရှိ ဂျာနယ်လစ်များ၊ အယ်ဒီတာများနဲ့ တွေ့ဆုံခဲ့ပါတယ်။ ၄၅ မိနစ်ကြာ တွေ့ဆုံပွဲမှာ မေလအတွင်းက သမ္မတရိုဒရီဂို ဒူတာတေး ခန့်အပ်ခဲ့တဲ့ ကေယက်တားနိုက အကြမ်းဖက်မှု၊ မူးယစ်ဆေးဝါး တရားမဝင် ကုန်ကူးမှုနှင့် တောင်တရုတ်ပင်လယ်ဆိုင်ရာ တိုးတက်မှုအခြေအနေတို့ အပါအဝင် ကိစ္စရပ်တွေနဲ့ပတ်သက်လို့ သူ့အမြင်တွေကို တင်ပြခဲ့ပါတယ်။
ရခိုင်ပြည်နယ်နဲ့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ မာရာဝီဒေသအတွင်းမှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ပြဿနာ နှစ်ခုစလုံးကို မကြာသေးမီက အထူးအလေးပေးပြီး အာရုံစိုက်ခဲ့ကြပါတယ်။ ဒီပြဿနာတွေအကြောင်း သင့်အစိုးရနဲ့ မြန်မာအစိုးရ ပြောဆိုဆွေးနွေးခဲ့ရာမှာ တူညီတဲ့အဖြေ ရခဲ့ကြပါသလား။
သမ္မတနဲ့အတူ အထက်လွှတ်တော် နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေး ကော်မတီဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံကို လိုက်ပါဖို့ ကျွန်တော် အခွင့်အရေးရခဲ့ပါတယ်။
ပြဿနာအများအပြားကို ကျွန်တော်တို့ခေါင်းဆောင်တွေ ပြောဆိုဆွေးနွေးခွင့် ရခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအထဲမှာ တစ်ခုက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ဖွံ့ဖြိုးရေးအစီအစဉ်မှာ လူ့အခွင့်အရေးကို ဗဟိုအချက်အချာအဖြစ် ဘယ်လိုထားမယ်၊ ဒါပေမဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို နိုင်ငံရေးအတွက် အသုံးချတာကို ရှောင်ရှားရမယ်ဆိုတဲ့အချက် ပါပါတယ်။ နောက်တစ်ချက်က အစိုးရတွေက သူတို့ရှုထောင့်အမြင်နဲ့ လိုအပ်ချက်တွေအပေါ်မှာ အခြေခံပြီး ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းရာမှာ သူတို့ကို ဘယ်လို အထောက်အကူပေးမလဲ ဆိုတဲ့အချက်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ကမ္ဘာပေါ်မှာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အသိုက်အဝန်းရဲ့ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှု လိုအပ်တဲ့ အချိန်အခါနဲ့ အခြေအနေ မရှိဘူးလို့ ကျွန်တော်တို့ ပြောနေတာမဟုတ်ပါဘူး။ ကျွန်တော်တို့ ပြောနေတာက ပြည်တွင်းရေးကိစ္စတွေကို ပါဝင်ပတ်သက်ချင်သူတွေ ပိုပိုများလာတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူတို့ရဲ့ပါဝင်ပတ်သက်မှုက နိုင်ငံရေးအရ ပါဝင်ပတ်သက်မှုတွေ ဖြစ်နေတယ်ဆိုတဲ့အချက် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလို လုပ်တာက ပြဿနာကို တကယ်တမ်း ဖြေရှင်းမပေးဘဲ လက်တွေ့မှာ ပြဿနာကို ပိုမိုကြီးထွားစေပါတယ်။
တောင်တရုတ်ပင်လယ်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ အာဆီယံကြေညာချက် မူကြမ်းအစီရင်ခံစာအရ စကားလုံး အသုံးအနှုန်းတွေက အားနည်းပြီး တောင်တရုတ်ပင်လယ်မှာ တရုတ်နိုင်ငံရဲ့လှုပ်ရှားမှုကို ဖော်ပြမထားတာကို တွေ့ရပါတယ်။ အစည်းအဝေး ပြီးသွားတဲ့အခါ စကားလုံးတွေ ပိုမိုခိုင်မာပြတ်သားလာလိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်ထားပါသလား။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်က ဖနွမ်းပင်မှာ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအကြား အငြင်းပွားမှုကြောင့် အာဆီယံက ပူးတွဲကြေညာချက်ကို မထုတ်နိုင်ခဲ့ပါဘူး။ ဒီလိုအဖြစ်မျိုး ထပ်မဖြစ်အောင် ဘယ်လိုကာကွယ်မလဲ။
ဟုတ်ပါတယ်၊ ကျွန်တော်တို့ ပူးတွဲကြေညာချက် ထုတ်ချင်ပါတယ်။ အတိတ်ကာလက အာဆီယံက အဝေဖန်ခံခဲ့ရပါတယ်။ ဘာမှဖြစ်လာမှာမဟုတ်ဘူးလို့ နိမိတ်ဖတ်ခံခဲ့ရပါတယ်။ သူတို့က ပြောကြတယ်၊ အားလုံးသဘောတူညီရမယ်ဆိုတဲ့ အခြေခံနဲ့ တည်ဆောက်ထားတဲ့ အဖွဲ့အစည်းက ဒီကမ္ဘာ၊ ဒီပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဘယ်လိုလုပ် ကြီးထွားနိုင်မလဲ၊ ထိရောက်မှု ရှိနိုင်မလဲတဲ့။ သိကြတဲ့အတိုင်း များရာစုမဲနဲ့ ဆုံးဖြတ်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းနဲ့နှိုင်းယှဉ်ရင် အားလုံးသဘောတူညီမှု ရဖို့ဆိုတာ အရမ်းအရမ်းကို ခက်ခဲပါတယ်။
(ကြေညာချက်တစ်ခုရဲ့) ဆိုတဲ့ စကားအသုံးအနှုန်းက မြေပြင်မှာဖြစ်နေတာကို ရောင်ပြန်ဟပ်ရပါမယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်က (ဖိလစ်ပိုင်) သမ္မတ (ရိုဒရီဂို) ဒူတာတေးရဲ့ခေါင်းဆောင်မှုနဲ့အတူ (တရုတ်နိုင်ငံနဲ့ နှစ်နိုင်ငံ အပြန်အလှန်ကိစ္စတွေမှာ) ကျွန်တော်တို့ အောင်မြင်မှုတွေ အများကြီး ရခဲ့ပါတယ်။ (ပင်လယ်ပြင်ဥပဒေဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ ကွန်ဗင်းရှင်း) အရ အငြင်းပွားမှုကို တရားစွဲဆိုဖို့ ဆုံးဖြတ်တဲ့ အမျိုးသား လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ ကျွန်တော် ပါဝင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် တရုတ်နိုင်ငံကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဆန့်ကျင်ပြီး နိုင်ငံစုံ အပြန်အလှန် ဆက်ဆံရေးကိစ္စမှာ သူတို့ကို ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်ဖို့နဲ့ အခု သူတို့နဲ့ နှစ်နိုင်ငံ အပြန်အလှန် ဆက်ဆံနိုင်မယ့် ဘုံရပ်တည်ချက်ရှာပြီး ရည်မှန်းချက်ကို မျက်ခြည်မပြတ်အောင် ဆောင်ရွက်ဖို့ဆိုတဲ့ မဟာဗျူဟာ နှစ်ရပ်စလုံးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အမြင်တချို့ ကျွန်တော့်မှာ ရှိပါတယ်။
မဟာဗျူဟာ နှစ်ရပ်စလုံးမှာ ရည်မှန်းချက်တွေက ဘာတွေလဲ။ ရည်မှန်းချက်က တရုတ်နိုင်ငံကို ရပ်တန့်စေဖို့၊ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံကို ရပ်တန့်စေဖို့နဲ့ ပင်လယ်တွင်းက ကုန်းမြေတွေပေါ်မှာ အဆောက်အအုံ ထပ်မံဆောက်လုပ်ဖို့ တောင်းဆိုသူတွေကို ရပ်တန့်စေဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ လက်နက်ပြိုင်ဆိုင်မှုတွေ မဖြစ်ခင်မှာတော့ သယံဇာတ ပိုရှိသူ၊ စစ်ရေးဆိုင်ရာ အရင်းအမြစ် ပိုရှိတဲ့သူကတော့ အသာစီးရနိုင်ပါတယ်။ ဒေသတွင်းမှာ ဘယ်လို အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါသလဲ။ မတည်ငြိမ်မှုပါ။ ဒီလိုဆောင်ရွက်မှုကြောင့် ကျွန်တော်တို့ရဲ့ နေ့စဉ်ဘဝတွေထဲက အတော်များများကို ထိခိုက်စေတဲ့ မယုံကြည်မှုနဲ့ မတည်ငြိမ်မှုဆိုတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေတွေ ဖန်တီးဖြစ်ပေါ်လာပါမယ်။
မဟာဗျူဟာနှစ်ရပ်စလုံးမှာ ရည်မှန်းချက်တွေက အတူတူပါပဲ။ ကွဲပြားချက်က ရည်မှန်းချက် ရရှိအောင် ဘယ်လိုဆောင်ရွက်မလဲ ဆိုတာပါပဲ။ ပထမရည်မှန်းချက်မှာ ကျွန်းမြေတွေကို တောင်းဆိုပြီး အဆောက်အအုံတွေ ဆောက်လုပ်နေသူတိုင်းကို ရပ်တန့်စေဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒုတိယအချက်က ဆွေးနွေးမှုတွေ စတင်ခြင်း၊ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေ စတင်ခြင်းဖြင့် ယုံကြည်မှုကို တည်ဆောက်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။
အရင်နှစ်က ဘာတွေဖြစ်ခဲ့သလဲ။ သမ္မတဒူတာတေးကတော့ “အငြင်းပွားမှု ဖြေရှင်းရေး ဆုံးဖြတ်ချက်က ရှိပြီးသားပါ။ ထုတ်ပြရမယ့် အချိန်ရောက်လာတဲ့အထိ ကျွန်တော် ထိန်းသိမ်းထားမှာပါ။ ဒါပေမဲ့ ဒီကိစ္စက တရုတ်ပြည်နဲ့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတို့ရဲ့ကိစ္စ ဖြစ်ပါတယ်။ လောလောဆယ်မှာတော့ နှစ်နိုင်ငံ အပြန်အလှန် ဆွေးနွေးတာကိုပဲ လုပ်မှာပါ” လို့ အရင်နှစ်က ပြောခဲ့ပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ မဟာဗျူဟာတွေကို ပြန်မသုံးသပ်ဘဲထားတဲ့ သမ္မတ ဒူတာတေးရဲ့မဟာဗျူဟာက အခု အကောင်အထည်ပေါ် လည်ပတ်နေပြီလို့ ကျွန်တော်တို့ ယုံကြည်ပါတယ်။ ဒီမဟာဗျူဟာက တရုတ်နဲ့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ နှစ်နိုင်ငံတည်းသာမကဘဲ ဒေသတစ်ခုလုံးအတွက်ပါ အကောင်အထည်ပေါ်နေပါပြီ။ ဒေသကြီးတစ်ခုလုံးရဲ့မတည်ငြိမ်မှုက ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေကို တခြားရောက်သွားစေနိုင်ပါတယ်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်းတွေကိုလည်း တခြားဘက် ထွက်သွားစေနိုင်ပါတယ်။ ကုန်သွယ်မှုတွေကိုလည်း တခြားဘက် လှည့်သွားစေနိုင်ပါတယ်။
အဖြေတစ်ခုရဖို့ ကျွန်တော်တို့ နီးစပ်နေပြီလား။ သိပ်ကို ဝေးလွန်းနေပါသေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ အတိတ်က ကျရှုံးခဲ့တဲ့ နေရာတွေမှာ ကျွန်တော်တို့ တစ်လှမ်းချင်း လျှောက်လှမ်းနေပါပြီ။
ကျွန်တော်တို့က ဒေသတွင်းအကြောင်းချည်း ပြောနေတာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒေသတွင်းမှာ အကျိုးစီးပွားတွေ ရှိနေတဲ့ ဒေသရဲ့ပြင်ပ အင်အားကြီးတွေဖြစ်တဲ့ စူပါပါဝါတွေ ရှိပါတယ်။ ဒီအကျိုးစီးပွားတွေထဲက တချို့ကို အာဆီယံဒေသအဖြစ် ကျွန်တော်တို့ မျှဝေခံစားပါတယ်။ တချို့ကို ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးတွေအဖြစ် ကျွန်တော်တို့ မျှဝေခံစားပါတယ်။ တချို့ကို ကျွန်တော်တို့ မျှဝေ ခံစားတာမျိုး မရှိပါဘူး။
ဒီကိစ္စအားလုံးကို တရုတ်နိုင်ငံက ဘယ်လိုတုံ့ပြန်တယ်ဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ စဉ်းစားဖို့ လိုပါတယ်။ အာဆီယံအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတွေနဲ့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံက စိတ်ကောင်းစေတနာ ရှိတယ်ဆိုပေမဲ့လည်း တစ်နိုင်ငံတည်းက ကိုယ့်ဖာသာ လုပ်ကိုင်မှု တစ်ခုနှစ်ခု ရှိခဲ့ရင် အခြေအနေ ဆိုးရွားသွားမယ့် ကွဲပြားခြားနားတဲ့ အနေအထား ရှိပါတယ်။
ကျွန်တော်က တရုတ်လိုလားသူ မဟုတ်ပါဘူး။ ကျွန်တော်က အာဆီယံလိုလားသူနဲ့ ဖိလစ်ပိုင်လိုလားသူသာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ခင်ဗျားသာ တရုတ်တစ်ယောက်ဆိုရင် ခင်ဗျားရဲ့ပြိုင်ဖက်တွေ ရှိနေတယ်လို့ ယူဆရတဲ့ နိုင်ငံကနေ အခြေစိုက်စခန်းတွေ တသီကြီးဆောက်နေတာကို ခွင့်ပြုနိုင်ပါ့မလား ဆိုတဲ့အချက်ကို ခင်ဗျား သဘောပေါက်ထားဖို့ လိုပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ အမြင်ကျယ်ကျယ် မကြည့်ရင် ကျွန်တော်တို့တွေ ခိုင်မာတဲ့ ကြေညာချက်တွေ ဆက်လက်ထုတ်ပြန်နေကြပေမဲ့ အဖြေတွေကို ရနိုင်မှာမဟုတ်ပါဘူး။
ဒါတွေက (သမ္မတ ဒူတာတေးရဲ့) လွတ်လပ်တဲ့ နိုင်ငံခြားရေး မူဝါဒမှာပါတဲ့ အချက်တွေဖြစ်ပါတယ်။ အခုနေ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လွတ်လပ်တဲ့ နိုင်ငံခြားရေး မူဝါဒကို အာဆီယံ ဗဟိုပြုမှုနဲ့ ချိန်ညှိဖို့၊ အာဆီယံရဲ့ အားလုံးသဘောတူညီမှု အခြေပြု အဖွဲ့အစည်းနဲ့ ချိန်ညှိဖို့က ခက်ခဲပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ရအောင်ဆောင်ရွက်ဖို့ ကျွန်တော်တို့ ဆုံးဖြတ်ထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီစိတ်ကူးစိတ်သန်းတွေထဲက တချို့ကို ပူးတွဲကြေညာချက်၊ ဒါမှမဟုတ် တခြားကြေညာချက်တချို့မှာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။ တချို့တလေမှာတော့ တွေ့ရမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ နောက်ဆုံးမှာတော့ ကျွန်တော်တို့အားလုံး သဘောထားညီညွတ်မှု ရနိုင်ပြီး ဒီသဘောတူညီချက်က ဒေသတစ်ခုလုံးကို အကျိုးပြုနိုင်လိမ့်မယ်လို့တော့ ကျွန်တော် မျှော်လင့်ပါတယ်။
ကျင့်ဝတ်စည်းမျဉ်း Code of Conduct မူဘောင်အကြမ်းကို မေလက အပြီးရေးဆွဲပြီးပါပြီ။ ဒါက ၂၀၀၂ ခုနှစ်က ကျင့်ဝတ်ကြေညာစာတမ်း Declaration of Conduct နဲ့ ဘယ်လိုခြားနားမှုရှိပြီး ပင်လယ်ပြင်ကို ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲရေးမှာ ဘယ်လိုသဘော သက်ရောက်မှု ရှိနိုင်ပါသလဲ။
လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် ၂၀ အတွင်းမှာ ဘာတွေဖြစ်ခဲ့သလဲ။ ကျင့်ဝတ်ကြေညာစာတမ်းကို တကယ်တမ်း လိုက်နာမှု ရှိခဲ့သလား။ ပြည်တွင်းဥပဒေအဖြစ် ကြည့်မယ်ဆိုရင် ကျွန်တော်က ကျင့်ဝတ်ကြေညာစာတမ်းကို အခြေခံဥပဒေလို့ ရှုမြင်ပြီး ကျင့်ဝတ်စည်းမျဉ်းကိုတော့ အခြေခံဥပဒေကို အကောင်အထည်ဖော်တဲ့ ဥပဒေတစ်ရပ်အဖြစ် ရှုမြင်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် ကျင့်ဝတ်စည်းမျဉ်းက ပိုမိုတိကျရမယ်။ ပိုမိုခိုင်မာမှု ရှိရမယ်လို့ ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်။ တကယ်တော့ ဥပဒေကြောင်းအရ လိုက်နာရမဲ့တာဝန်၊ ဒါမှမဟုတ် သာမန်လိုက်နာရမယ့် တာဝန်ရှိမရှိ ဆိုတာကို အငြင်းပွားမှု ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဆက်ဆံရေးမှာတော့ သူတို့က တစ်ခုနဲ့တစ်ခု တော်တော်နီးစပ်မှု ရှိပါတယ်။ ဥပဒေကြောင်းအရ တာဝန်ရှိပေမဲ့ သာမန်လိုက်နာရမယ့် တာဝန်ရှိမှုက နည်းမယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။
(ကျင့်ဝတ်စည်းမျဉ်းရဲ့) မူဘောင်က အခြေခံအားဖြင့် သဘောတူညီမှု ရထားပြီး ကျင့်ဝတ်စည်းမျဉ်းရဲ့ အရေးပါမှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး အငြင်းပွားမှု နည်းပါတယ်။ တကယ်တော့ ကျင့်ဝတ်စည်းမျဉ်းကို အတည်ပြုပေးလို့ ပါတယ်။ တကယ်လို့ ကျွန်တော်တို့ အတည်ပြုပေးနိုင်မယ်ဆိုရင် အာဆီယံ တစ်ခုလုံးကို အကျိုးပြုနိုင်မှာဖြစ်ပြီး လူတိုင်းကိုလည်း အကျိုးပြုနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။
တရားမဝင် မူးယစ်ဆေးဝါးတွေက လူကြီးမင်းတို့ နိုင်ငံအတွက်သာမက ဒေသတွင်းမှာရှိတဲ့ နိုင်ငံအတော်များများအတွက်လည်း ကြီးမားတဲ့ ပြဿနာတစ်ရပ် ဖြစ်နေပါတယ်။ အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌအနေနဲ့ အာဆီယံ မူဘောင်ထဲကနေ ဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းဖို့ ဘယ်လိုစီစဉ်ထားပါသလဲ။
ပထမဆုံး အခြေခံအချက်တချို့ကို ပြောပါ့မယ်။ မူးယစ်ဆေးဝါးက မိသားစုတွေ၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ နိုင်ငံတွေကို ထိခိုက်စေပါတယ်။ မူးယစ်ဆေးဝါးဆိုတဲ့ ဝေါဟာရကို လွယ်လွယ်သုံးကြမယ်ဆိုရင်တော့ အနောက်တိုင်းသားတွေနဲ့ မတူညီတဲ့ အချက်တစ်ချက် ရှိပါတယ်။ သူတို့သုံးလေ့ရှိတဲ့ မူးယစ်ဆေးဝါး အမျိုးအစားနဲ့ အာရှတိုက်သားတွေ သုံးလေ့ရှိတဲ့ မူးယစ်ဆေးဝါး အမျိုးအစားက မတူပါဘူး။ ဆေးခြောက်၊ ဒါမှမဟုတ် ကုတ်ကင်းသုံးပြီး တစ်နှစ်သား၊ နှစ်နှစ်သား၊ ဒါမှမဟုတ် ငါးနှစ်သားကို မုဒိမ်းမှု ကျူးလွန်တယ်ဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ မကြားဖူးပါဘူး။ သူတပါးကို ယုံမှားသံသယရှိတဲ့ စိတ်ဖောက်ပြန်မှုနဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေက အဲဒီမူးယစ်ဆေးဝါးတွေနဲ့ ဆက်စပ်မှုမရှိလို့ပါပဲ။
အခုမူဘောင်ထဲကနေ ဒီကိစ္စကို ကျွန်တော်တို့ ဘယ်လိုဆွေးနွေးကြမလဲ။ ကောင်းပါပြီ၊ နောက်တစ်ချက်က တရားမဝင် မူးယစ်ဆေးဝါးနဲ့ ဂိုဏ်းဖွဲ့ကျူးလွန်တဲ့ပြစ်မှုတွေ ဆက်စပ်မှုရှိနေပြီး ဒီပြစ်မှုမျိုးက နိုင်ငံအသီးသီးမှာ ဖြစ်နေတဲ့ အကြမ်းဖက်မှု၊ ဒါမှမဟုတ် လက်နက်ကိုင် သောင်းကျန်းမှုတွေနဲ့ ကြိမ်ဖန်များစွာ ဆက်စပ်မှု ရှိနေပါတယ်။ ဒါကြောင့် လူငယ်လူရွယ်တွေရဲ့ တော်လှန်ပြောင်းလဲလိုမှုတွေအတွက် ရေခံမြေခံဖြစ်တဲ့ နယ်မြေတွေက ဆင်းရဲမွဲတေတဲ့နယ်မြေတွေ၊ လက်နက်ကိုင် သောင်းကျန်းတဲ့နယ်မြေတွေ၊ မူးယစ်ဆေးဝါး အမြောက်အမြားရှိတဲ့ နယ်မြေတွေနဲ့ ပိုဆိုးတာက ဒီသုံးမျိုးစလုံး ပူးတွဲတွေ့ရတဲ့နယ်မြေတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
(တရားမဝင် မူးယစ်ဆေးဝါး) ကိစ္စကို ကျွန်တော်တို့ ဆွေးနွေးချင်ပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့လူ့အဖွဲ့အစည်း၊ ကျွန်တော်တို့ကလေးတွေကို အကာအကွယ်ပေးဖို့နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘုံရပ်တည်ချက်ကို ကျွန်တော်တို့ ရချင်ပါတယ်။ မူးယစ်ဆေးဝါးနဲ့ပတ်သက်ပြီး ပြင်းပြင်းထန်ထန် ကိုင်တွယ်ရာမှာ အာဆီယံနိုင်ငံတွေကို အဟန့်အတား ဖြစ်စေတာဘာလဲ။ ကြီးမားတဲ့ပြဿနာက လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ပြဿနာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ အနောက်နိုင်ငံက ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ အာဆီယံခေါင်းဆောင်တွေအပေါ် ကျရောက်လာတဲ့ တာဝန်က လူ့အခွင့်အရေးဆိုတာ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးတစ်ယောက်နဲ့သာ ဆိုင်တဲ့ကိစ္စမဟုတ်ဘူး၊ ပြစ်မှုကျူးလွန်သူတွေ၊ ဒါမှမဟုတ် ခွဲခြားဆက်ဆံခံရသူတွေနဲ့သာ သက်ဆိုင်တာ မဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့ ကိစ္စပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒီကိစ္စက မိသားစုတွေ၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ နိုင်ငံတွေနဲ့လည်း သက်ဆိုင်ပါတယ်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံမှာ မိသားစု ၁၆ သန်း၊ ဒါမှမဟုတ် ၁၇ သန်း ရှိပါတယ်။ မူးယစ်ဆေးဝါးသုံးတဲ့ မိသားစုဝင်တစ်ဦးရှိတဲ့ မိသားစုက ငါးပုံတစ်ပုံ ပါဝင်ပါတယ်။
ပြည့်စုံတဲ့အဖြေကို ဘယ်သူမှ မပေးနိုင်သေးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံမှာ ကျွန်တော်တို့ နားလည်တာကတော့ ကျွန်တော်တို့ လက်မြှောက်အရုံှးမပေးနိုင်ဘူး၊ “ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ အခြေအနေကို ရဖို့အတွက် ဥပဒေပြဋ္ဌာန်းလိုက်ကြစို့” လို့ ပြောရုံနဲ့ မဖြစ်နိုင်ဘူးဆိုတာပါပဲ။ ဒါကြောင့် ဒါက ဒီနှစ်အတွက် အာဆီယံရဲ့၊ အထူးသဖြင့် ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ရလဒ်တွေထဲက တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အကြမ်းဖက်မှု၊ အစွန်းရောက် အကြမ်းဖက်မှုတွေဘက်မှာသော်လည်းကောင်း တရားမဝင် မူးယစ်ဆေးဝါး တိုက်ဖျက်မှုမှာသော်လည်းကောင်း ခိုင်မာတဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်၊ ခိုင်မာတဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်ချက်တွေ ဖြစ်လိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။s.
ဒီရက်သတ္တပတ် မနီလာမှာ ပြုလုပ်တဲ့ အစည်းအဝေးကနေ ဘာရလဒ်တွေ ထွက်ပေါ်လာနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ထားပါသလဲ။
ကျွန်တော့်ကို ခွင့်လွှတ်ပါ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျွန်တော် နိုင်ငံရေးသမားသက်တမ်း၂၅ နှစ်နဲ့ သံတမန်သက်တမ်း သုံး နှစ်လောက်သာ ရှိသေးလို့ပါ။ ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်ပြောတာ မမှားဖူးဆိုရင် အရာရာတိုင်း၊ အထူးသဖြင့် သံတမန်ရေးမှာ နိုင်ငံရေးရှိပါတယ်။ နိုင်ငံရေးရာအားလုံးက ဒေသတွင်းကိစ္စပဲလို့ ကျွန်တော် ယုံကြည်နေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အာဆီယံက သူ့ပြည်သူတွေ သာယာဝပြော တိုးတက်ရေးနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးရဖို့ ဆန္ဒရှိနေတယ်လို့ ကျွန်တော် ယုံကြည်ပါတယ်။
အတိအကျအနေနဲ့ ပြည်သူတွေရဲ့ လိုအပ်ချက်တွေကို ကျွန်တော်တို့ ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ဖို့ ညီအစ်ကို မောင်နှစ်မတွေအဖြစ်၊ အိမ်နီးချင်းတွေအဖြစ် ကျွန်တော်တို့ချင်း တွေ့ဆုံနိုင်ဖို့ အချိန်ယူရမယ်လို့ ယုံကြည်ပါတယ်။ ဒေသတွင်းမှာ အချင်းချင်း မျှဝေခံစားခဲ့ရတဲ့ သမိုင်းကြောင်း၊ မျှဝေခံစားခဲ့ရတဲ့ နာကျင်မှု၊ မျှဝေခံစားခဲ့ရတဲ့ စစ်ရဲ့အနိဋ္ဌာရုံတွေ၊ ကိုလိုနီနယ်ချဲ့တွေ ရှိနေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့မှာ ငယ်ရွယ်သူတွေ၊ မတူကွဲပြားမှုတွေနဲ့ ဈေးကွက်တွေ ရှိပါတယ်။
ဟောဒီဥပမာနဲ့ ကျွန်တော် နိဂုံးချုပ်ပါရစေ။ ကျွန်တော် အနောက်က အုပ်စုတစ်စုနဲ့ စကားပြောဖူးတယ်။ ကုန်သွယ်ရေးမှာ အခွင့်အရေးတွေ ရချင်တယ်ဆိုရင် ကျွန်တော်တို့ လိုက်နာရမယ့် လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ စံနှုန်းတချို့ကို သူတို့က ပြောပါတယ်။ “သိကြတဲ့အတိုင်းပဲ၊ မူးယစ်ဆေးဝါးပြဿနာ ဖြေရှင်းဖို့ စနစ်တစ်ခုကို ခင်ဗျားတို့က တီထွင်ဖန်တီးတယ်။ ကျွန်တော်တို့က အခု မူးယစ်ဆေးဝါးကိစ္စကို ဖြေရှင်းနေချိန်ကျတော့ ခင်ဗျားတို့က လူ့အခွင့်အရေးအကြောင်း လာပြောနေတယ်။ တကယ်တော့ ဒါက ခင်ဗျားတို့သဘောပါပဲ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အခုအချိန်မှာ ကျွန်တော်တို့က ခင်ဗျားတို့ကို ပိုပြီးလိုအပ်နေတယ်။ ဒါပေမဲ့ နောင်အနှစ် ၂၀ ကြာတဲ့အခါ အာဆီယံကလည်း ဖွံ့ဖြိုးလာမယ်၊ အာရှကလည်း ဖွံ့ဖြိုးလာမယ်။ အဲဒီအချိန်ကျရင် ခင်ဗျားတို့ကို ကျွန်တော်တို့ လိုအပ်တာထက် ခင်ဗျားတို့က ကျွန်တော်တို့ကို လိုအပ်တာက ပိုလာလိမ့်မယ်” လို့ သူတို့ကို ကျွန်တော်ပြောခဲ့တယ်။
နောက်ပြီးတော့ တန်ဖိုးထားမှုတွေအကြောင်း ကျွန်တော်တို့ ပြောဖြစ်ကြတယ်။ ခင်ဗျားတို့မှာ တန်ဖိုးထားမှုတွေ ရှိတယ်။ ကျွန်တော်တို့မှာလည်း ဒါတွေရှိတယ်။ ခင်ဗျားတို့ရဲ့တန်ဖိုးထားမှုတွေကို မျှဝေတာ၊ ခင်ဗျားတို့ရဲ့တန်ဖိုးထားမှုတွေကို ကျွန်တော်တို့အတွက် မျှဝေပေးတာ၊ ကျွန်တော်တို့ကလည်း အလားတူ ဆောင်ရွက်တာ သဘာဝကျပါတယ်။
ဒါက လူ့သဘာဝပဲ။ ဒါပေမဲ့ အထက်စီးလေသံနဲ့ ကျွန်တော်တို့ကို အပြစ်မဖို့နဲ့လေ။ ခင်ဗျားတို့က သေဒဏ်ပေးတာကို မကြိုက်ဘူး။ ကျွန်တော်တို့ လေးစားပါတယ်။ တဖက်သတ် ဆောင်ရွက်တာဆိုရင်တော့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး ကြေညာချက် Universal Declaration of Human Rights က ခွင့်မပြုပေမဲ့ တရားရုံးရဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်ဆိုရင်တော့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး ကြေညာချက်နဲ့ ကိုက်ညီပါတယ်။
အာဆီယံနိုင်ငံ အတော်များများမှာ ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချတာ မရှိပါဘူး။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး ကြေညာချက်မှာ လူတွေဟာ မွေးဖွားချိန်ကစပြီး လူ့အခွင့်အရေး ရှိတယ်လို့ဆိုပေမဲ့ အသီးသီး ရှိနေတဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဘာသာတရားတွေအရ သန္ဓေတည်ချိန်ကစပြီး လူ့ဘဝစတယ်လို့ ယုံကြည်ထားတဲ့တိုင်အောင် ကျွန်တော်တို့က ဥရောပကိုသွားပြီး သူတို့ဟာ ကလေးသတ်သမားတွေပါလို့ မပြောပါဘူး။ ဒီအတွက် ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံရေးအရ အမြတ်မထုတ်သင့်ပါဘူး။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဂုဏ်ယူပြီး အထက်စီးကနေ တစ်ဦးကိုတစ်ဦး မနှိမ့်ချသင့်ပါဘူး။ ဆွေးနွေးမှုတွေ ဆက်ရှိနေသလို သဘောထားကွဲလွဲမှုတွေကလည်း ဆက်ရှိနေပါတယ်။
ဉာဏ်တင် ဘာသာပြန်သည်။
