အမြင့်ဆုံးတရားရုံးမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်၏ တစ်နေ့တာ

Andrew Nachemson နှင့် နော်ဘတ်တီဟန်

လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုစွပ်စွဲချက်များကို ကမ္ဘာကျော်ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဖြစ်သည့် ငြိမ်းချမ်းရေးနိုဘယ်ဆုရှင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စား အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံးတွင် ငြင်းဆိုလျှောက်လဲချက်ပေးခဲ့ခြင်းက ကမ္ဘာတလွှားခေါင်းစီးသတင်းဖြစ်ခဲ့သည်။

“ဝမ်းနည်းဖွယ်ကောင်းစွာ မြန်မာပြည်၊ ရခိုင်ပြည်နယ်၏ အခြေအနေများကို ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက မပြည့်မစုံ အဓိပ္ပါယ်ကောက်လွဲမှားနိုင်စရာ တရားရုံးကို တင်ပြခဲ့ပါသည်” ဟု သူမက ပြောသည်။

ကုလသမဂ္ဂ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအချက်အလက်ရှာဖွေရေးမစ်ရှင်က ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုမစ်ရှင်က ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှု စွတ်စွဲချက်များအပေါ် စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုရလဒ်များအပေါ်အခြေခံ၍ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက တရားစွဲခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု သဘောတူညီချက်ကို ချိုးဖောက်သည်ဟု မြန်မာနိုင်ငံအပေါ်အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံး( ICJ )တွင် OIC ကိုယ်စား မူဆလင်နိုင်ငံ ဂမ်ဘီယာက ရုံးတင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

ဂမ်ဘီယာတရားရေးဝန်ကြီး အဘူဘေကာတမ်ဘာဒိုးက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အား ရုံးတော်တွင် ဤသို့ပြောဆိုခဲ့သည်။ “မျိုးဆက်များကို သင်ပေးခဲ့သော မျှော်လင့်ချက်မျိုးကို လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုဖြင့် အော်ဟစ်အကူအညီတောင်းနေသော မြန်မာနိုင်ငံမှ ရိုဟင်ဂျာများထံပေးရန် ဂမ်ဘီယာသမ္မတနိုင်ငံက တောင်းဆိုပါသည်”ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

နိုဘယ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆုရှင်နှင့် ယခင်က နိုင်ငံတကာ၏ အချစ်တော် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်သည် သူမနှင့် ကာလကြာရှည် ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်ခဲ့သော တပ်မတော်ကျူးလွန်ခဲ့သည့် အစုလိုက် အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်သည်ဟု စွတ်စွဲချက်များကို ခုခံကာကွယ်ပေးခဲ့ရသည်။

၁၉၉၉ ခုတွင် ကိုဆိုဗိုမှ နေထိုင်သူ တစ်သန်းလောက် နေရပ်ပြောင်းရွှေ့ဖယ်ရှားခံရသော ယခင်ယူဂိုဆလားဗီးယားတွင် ICJ က လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုဟု ခေါ်ဝေါ်အသုံးမပြုခဲ့ကြောင်း သူမက ရှင်းပြပါသည်။

နိုဘယ်ဆုရှင် အမျိုးသမီး ရှစ်ဦးက တနင်္လာနေ့က ပူးတွဲကြေညာချက် ထုတ်ပြန်ရာတွင် လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုအပါအဝင် ရာဇဝတ်မှုများ လူသိရှင်ကြား ဝန်ခံအသိအမှတ်ပြုပါရန် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ သို့သော် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကမူ မြန်မာအစိုးရ ယခင်က ငြင်းဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း မသွေဖီဘဲ ထပ်မံပြောဆိုခဲ့သည်။

အခြေအနေတွေက အလွန်ရှုပ်ထွေးလွန်းသောကြောင့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အသိုက်အဝန်းက နားလည်နိုင်မှာ မဟုတ်ကြောင်း သူမက ပြောဆိုခဲ့သည်။ အကြမ်းဖက်မှုများကို အုပ်စုအဖွဲ့ အမျိုးမျိုးတို့က ပြုလုပ်နေခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်ဟု ရှင်းပြပါသည်။ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုကို အာဆာအဖွဲ့က စတင်ကျူးလွန်တိုက်ခိုက်ခဲ့သောကြောင့်သာ စစ်တပ်က တုံ့ပြန်ရခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် စစ်တပ်၏ တုံ့ပြန်မှုမှာ တရားဝင်သော စစ်ဆင်ရေးသာဖြစ်သည်ဟု ရှင်းပြပါသည်။ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှု တစ်စုံတစ်ရာရှိခဲ့လျှင်လည်း ဤသည်မှာ စည်းကမ်းချိုးဖောက်သော စစ်သားများ၏ လုပ်ရပ်သာဖြစ်ပြီး တပ်မတော်၏ ပေါ်လစီမဟုတ်ပါဟု ပြောဆိုခဲ့ပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံသည် ကိုယ်တိုင်စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများကိုလည်း လုပ်ဆောင်လျက်ရှိရာ တာဝန်ရှိသူများကိုလည်း အရေးယူအပြစ်ပေးမည်သာ ဖြစ်သည်ဟု ပြောပါသည်။ စည်းကမ်းမလိုက်နာခဲ့သော စစ်သားများကို စစ်ဆေးခြင်း၊ တရားစွဲဆိုခြင်းအပြစ်ပေးခြင်း ပြုလုပ်နေသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံက လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု ရည်ရွယ်ချက် မည်သို့ ရှိနိုင်ပါ့အံ့နည်းဟုလည်း မေးခွန်းထုတ်ခဲ့ပါသည်။

Rohingya refugees watch on a mobile phone a live feed of State Counsellor Aung San Suu Kyi’s appearance at the UN’s International Court of Justice, in a refugee camp in Cox’s Bazar, Bangladesh. (AFP)

ကြားဖြတ်အစီအမံ

ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံ၏ တင်ပြချက်အရ နောက်ထပ်လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှုများ ကျူးလွန်နေဆဲပင်ဖြစ်သည်။ (သို့မဟုတ်) အနာဂတ်တွင် ဖြစ်လာနိုင်သည်။ ဤအကြမ်းဖက်မှုများကို ဟန့်တားနိုင်ရေးအတွက် အရေးပေါ်လုပ်ဆောင်ရန်လိုအပ်သည်ဟု ဆိုပါသည်။

အပြင်းထန်ဆုံး ရှုတ်ချမှုကိုပြောသူမှာ အမေရိကန်ရှေ့နေ Mr. Paul Reichler ဖြစ်ပြီး သူက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို အထူးသီးသန့်စွတ်စွဲပါသည်။

“စစ်တပ်ကလည်း ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ထောက်ခံပေးနေလို့ပိုပြီး အာခံနေတယ်၊ နောက်ထပ်အကြမ်းဖက်ရက်စက်မှုတွေ လုပ်လာနိုင်တယ်၊ ဒီလိုမလုပ်နိုင်ခင် အမြန်အရေးယူဖို့လိုတယ်၊ သူတို့အားလုံးက စိတ်တူကိုယ်တူလုပ်နေကြတာ” ဟု ဆိုပါသည်။

ယခုအထိဖြစ်နေဆဲပဲဟု ဆိုသော လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုများအဆုံးသတ်ရန်အတွက် ကြားဖြတ်အရေးယူဆောင်ရွက်မှုများ လောလောဆယ်လုပ်ဖို့လိုသည်ဟု ဆိုသော ဂမ်ဘီယာလျှောက်ထားချက်ကို လက်ခံဆောင်ရွက်ဖို့လိုသည်ဟု Reichler က ပြောပါသည်။

“သမိုင်းတလျှောက်မှာ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု ကျူးလွန်ခဲ့သူတွေလိုပဲ မြန်မာနိုင်ငံကလည်း ဒါကိုငြင်းဆိုနေပါတယ်” ဟု သူကဆိုသည်။

ကြားဖြတ်ဆောင်ရွက်မှုများတွင် နောက်ထပ်လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုများကို မြန်မာက ဟန့်တားရန်၊ ယခင်လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်ခဲ့သော အထောက်အထားများကို မဖျက်ဆီး၊ မဖျောက်ဖျက်ရန်၊ လက်ရှိငြင်းခုံမှုများ ပိုဆိုးသွားအောင်မလုပ်ရန် ဤတောင်းဆိုချက်များအား လုပ်ဆောင်မှုကို လေးလအကြာတွင် အစီရင်ခံစာ တင်ပြရန်တို့ပါဝင်ပါသည်။

ဤသည်မှာ ပမာဏအစပျိုးအဆင့်သာဖြစ်သည်ဟု သြစတေးလျနိုင်ငံ Griffir တက္ကသိုလ် ဥပဒေဌာနတွင် နိုင်ငံတကာဥပဒေပို့ချနေသော Dr. Emma Palmar က Frontier ကို အီးလ်မေးကတစ်ဆင့် ပြောပါသည်။

“ICJ က ကြားဖြတ်အရေးယူ ဆောင်ရွက်မှုလုပ်/မလုပ် ဆုံးဖြတ်ဖို့ပဲ လိုပါတယ်၊ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုမြောက်/မမြောက် ဆုံးဖြတ်မှာ မဟုတ်သေးပါဘူး၊ ဂမ်ဘီယာရဲ့ တင်ပြချက်တွေက အတော်အားကောင်းပါတယ်” ဟု ပြောပါသည်။

ကြားဖြတ်အရေးယူလုပ်ဆောင်ဖို့ သဘောတူလိုက်ပါက ဤဆုံးဖြတ်ချက်မှာ မလုပ်မနေရဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် ICJ တွင် သူ့ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အတင်းလုပ်ခိုင်းရန် အခွင့်အာဏာမရှိပါ။ မြန်မာက လုပ်ရန်ပျက်ကွက်ခဲ့လျှင် ဒီကိစ္စလုံခြုံရေးကောင်စီရောက်မည်။ အဲဒီရောက်လျှင် တရုတ်က မြန်မာဘက်က ကာကွယ်ပေးမည်။

ကြားဖြတ်လုပ်ဆောင်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာ စိတ်ရှုတ်ထွေးမှုတွေရှိနေသည်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို ထောက်ခံဖို့ ထွက်လာတဲ့သူတွေကြားမှာပင် ဤစစ်ဆေးမှုနှင့် ပတ်သက်၍ ရှုတ်ထွေးမှုများရှိသည်။ ပြီးခဲ့တဲ့ လအတွင်း ဂမ်ဘီယာက စတင်တရားစွဲချိန်မှစ၍ လူထုထောက်ခံပွဲကြီးများဖြစ်ခဲ့သည်။ အင်္ဂါနေ့က မြို့တော်ခန်းမရှေ့၊ မဟာဗန္ဓုလပန်းခြံတွင် ထောင်ပေါင်းများစွာသောလူထုကြီး ချီတက်စုရုံးရောက်ရှိလာခဲ့ကြသည်။

ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ရုပ်ပုံတွေကိုင်၊ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ပုံ T-Shirt တွေ ဝတ်ဆင်ပြီး၊ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို ထောက်ခံကြောင်းပြသခဲ့ကြသည်။ သို့သော်တရားခွင်၍ ဘယ်သို့လုပ်ဆောင်နေသည်၊ ဘာတွေဖြစ်နိုင်သည်ဆိုတာ မသိကြကြောင်း ဝန်ခံကြသည်။ တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့်ပြသနေသော်လည်း မြန်မာလို ပြန်မပေး၍ နားမလည်နိုင်ကြသောကြောင့် စိတ်ပျက်ကြောင်းပြောကြသည်။

ရန်ကုန်က ကျောင်းသားတစ်ယောက်ကတော့ လူထုစည်းဝေးပွဲမှာ ပါဝင်ရန် ကျောင်းကသူ့ကို ဒီနေ့ခွင့်ပြုခဲ့ကြောင်းပြောသည်။ ကျောင်းသူတစ်ယောက်ကတော့ သူနဲ့ သူ့သူငယ်ချင်းများကတော့ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေ ပြုလုပ်မှာ စိုးရိမ်နေကြကြောင်း၊ ဒီလိုလုပ်ရင် သူတို့ စကောလားရှစ်ရဖို့ အခွင့်အလမ်းတွေ ဆုံးရှုံးသွားမှာ စိုးကြောင်းပြောပါသည်။ သို့သော် ICJ က ဒီလို အရေးယူမှုမျိုးမလုပ်နိုင်ပါ။

On Tuesday in Yangon, thousands marched in the streets before gathering at Maha Bandoola Park outside City Hall. (Hkun Lat | Frontier)

မသာယာသော သက်သေအထောက်အထားများနှင့် ရင်ဆိုင်ရ

အင်္ဂါနေ့က ICJ တရားရုံးတွင် တပ်မတော်က ရိုဟင်ဂျာတို့အပေါ် ကျူးလွန်ခဲ့သမျှ ကြမ်းတမ်းမှုစွတ်စွဲချက်နှင့် တစ်ခါတစ်ရံ ပျော်စရာကင်းမဲ့သော သက်သေခံများကို ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က သုံးနာရီကြာ ငြိမ်သက်စွာ ထိုင်နားထောင်နေသည်။ “သူတို့က ကျမကို ဓားနဲ့ထိုးတယ်၊ ဗိုက်ကိုကန်တယ်၊ ပြီးတော့ ကိုယ်တုံးလုံးချွတ်တယ်၊ မျက်နှာကို အဝတ်စည်းပြီး သစ်ပင်မှာ ကြိုးနဲ့ချည်တယ်၊ ကိုးကြိမ်တိုင် အဓမ္မပြုကျင့်ခံခဲ့ရပါတယ်၊ အမေက ကျမကို ညနေကျမှ တွေ့တယ်၊ ကျမဗိုက်ထဲက ကလေးသေသွားတယ်” ဟု ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသမီး ပြောကြားချက်ကို ရုံးတော်တွင် ဖတ်ပြသည်။

ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အနေနှင့် ဒီလို စွတ်စွဲထွက်ဆိုချက်များကို ဒါပထမဆုံးအကြိမ် ကြားရဖူးတာလေလားလို့ သံသယရှိကြပုံကို Twitter တွင် မေးမြန်းထားကြသည်။ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တစ်ခုဖြစ်သော Burma Campaign UK မှ ညွှန်ကြားရေးမှူး Mr. Mark Farmaner ကတော့ ၂၀၁၂ ခုနှစ်က ကချင်ဒေသခံတွေအပေါ် အလားတူ ကျူးလွန်လုပ်ဆောင်ပုံတွေကို ပြောကြားရန်အတွက် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို ချဉ်းကပ်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့ဖူးကြောင်း ပြောပြပါသည်။

“ဒီတော့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ကြားဖြတ်ပြီး သူတို့တွေဟာ တစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက် မထူးပါဘူး၊ အတူတူ ဆိုးကြတာပါပဲ၊ KIA တွေကလဲ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်နေတဲ့သတင်း ကြားနေရတာပဲ၊ ဗမာစစ်သားတွေပဲ သူမတူအောင်ဆိုးတယ်၊ ကြမ်းတယ်ဆိုတဲ့ စကားတွေကိုတော့ ကျမလက်မခံနိုင်ဘူး” ဟုပြောကြောင်း Farmaner က Frontier ထံ အီးမေးလ်ဖြင့် ပြောပါသည်။

အလားတူဒေါ်စုသည်လည်း ရခိုင်ရှိ ဒုက္ခသည်စခန်းများရှိ ရိုဟင်ဂျာများထံသွားရောက်ပြီး ၎င်းတို့၏ တွေ့ကြုံရမှုများကို နားထောင်ရန် ဗြောင်ငြင်းခဲ့သည်ဟု ဖာမနာက ပြောသည်။ ပထမဆုံးအကြိမ်အထောက်အထားကို နားထောင်ဖို့ အတင်းဖိအားပေးခံရခြင်းက ဒေါ်စုကို သံသယဖြစ်စေမည်ဆိုလျင် အံ့သြစရာဖြစ်နိုင်သည်။ သို့သော်လည်း သူမက မျက်စိမှိတ်ဘက်လိုက်ပြီး မယုံနိုင်လောက်အောင်ခေါင်းမာနေကြောင်း ဟုဖာမနာက ပြောသည်။

အင်္ဂါနေ့က အိုင်စီဂျေတွင် ဒေါ်စုအတွက် သက်တောင့်သက်သာမဖြစ်ဆုံးအရာတစ်ခုဖြစ်နိုင်သည်က နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံရုံးဖေ့စ်ဘွတ်စာမျက်နှာမှ မုဒိမ်းအတု ဆိုသည့် ဓါတ်ပုံတစ်ခုကို ဂမ်ဘီယာ၏ ဥပဒေအဖွဲ့က ပြသလိုက်ချိန်ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၆ခုက ထုတ်ဝေခဲ့သည့် ယင်းပို့စ်မှာ ပုံနှိပ်ချိန်အထိ ယင်းစာမျက်နှာပေါ်မှာပင်ရှိနေခဲ့သေးသည်။

လူမျိုးရေးဝါဒီဖော်လံဖားများကို သူမကဝန်းရံထားသည့် အစိုးရတစ်ရပ်ကို လက်ခံနိုင်ဟန်ရှိသည်ဆိုခြင်းမှာ နိုင်ငံတကာတရားရုံးတစ်ခုတွင် အေးအေးဆေးဆေးစဉ်းစားချိန်တွင် သိပ်သင့်တော်မည်မဟုတ်ကြောင်း ဖာမနာကပြောသည်။

စွပ်စွဲခံရသည့် တိုက်ခိုက်မှုများအတွက် နိုင်ငံတွင်း လူထုထောက်ခံမှုရအောင် အပြင်းအထန်ကြိုးစားသည့်အနေဖြင့် ရိုဟင်ဂျာများအပေါ် အမုန်းစကားပြောခြင်းအတွက် မြန်မာသည် ပြစ်ပြစ်နှစ်နှစ်ဝေဖန်ခံရသည်။ ဂမ်ဘီယာကလည်း ယင်းကိစ္စကိုပင် ဖော်ထုတ်တင်ပြသည်။ သို့သော်လည်း ဒေါ်စုက တရားရုံးရှေ့မှောက် စွပ်စွဲချက်များသည် နိုင်ငံတွင်း စည်းလုံးညီညွတ်မှုကို ထိခိုက်စေသည့်အတွက် အမုန်းစကားကဲ့သို့ အန္တရာယ်ကြီးသည်ဟု ဆိုကာ အမုန်းဇာတ်လမ်းများအပေါ် သူမ၏ ကိုယ်ပိုင်အတွေးနှင့် ရပ်တည်ကာ တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။

သာဓကအနေဖြင့် “ရခိုင်ပြည်နယ်အရေးကိစ္စမှာ အသိုင်းအဝိုင်းနှစ်ခု ကွဲပြားမှုအလွန်အကျွံ ဆိုးရွားသွားစေမဲ့ မီးလောင်ရာလေပင့်မှုများဟာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ သဟဇာတဖြစ်မှုတို့ကို ထိခိုက်စေပါတယ်။ ပဋိပက္ခဒဏ်ရာများကို ပိုမိုဆိုးရွားအောင် ဆောင်ရွက်ခြင်းဟာ ရခိုင်ပြည်နယ်ရဲ့ စည်းလုံးညီညွတ်မှုကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။ အမုန်းတရားအခြေခံတဲ့ ပြောဆိုချက်များသာလျင် အမုန်းစကားအဆင့်သာ မဟုတ်တော့ဘဲ အသိုက်အဝန်းများအကြား အလွန်အကျွံ ကွဲပြားမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တဲ့ အသုံးအနှုန်း ပြောဆိုချက်တွေဟာလည်း အမုန်းစကားတွေလို သဘောမျိုးပင် သက်ရောက်စေပါတယ်။”ဟုဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကပြောသည်။

Those at the rally on Tuesday had already made up their mind to support Aung San Suu Kyi, no matter what. (Hkun Lat | Frontier)

ရှေ့နေများ၏ထွက်ဆိုချက်

ဒေါ်စုထွက်ဆိုပြီးနောက် ထင်ရှားကျော်ကြားသည့် နိုင်ငံတကာဥပဒေကျွမ်းကျင်သူ မစ္စတာဝီလျံရှားဘက်စ် ထွက်ဆိုသည်။ ရှားဘက်စ်က အလွန်အကျွံအသုံးပြုနေသည့် ဝေါဟာရဖြစ်သည့် လူမျိုးပြုန်းသတ်ဖြတ်မှု၏ ကျဉ်းမြောင်းသည့် အကျုံးဝင်မှုကို ထောက်ခံကာ ထွက်ဆိုမည်ဟု သိထားသည်။

သို့သော်လည်း လူမျိုးပြုန်းသတ်ဖြတ်မှုသည် ရိုဟင်ဂျာများအပေါ် ပြုမူပုံက အကျုံးဝင်နိုင်သည်ဟု ၂၀၁၃ ခုနှစ်က ရိုဟင်ဂျာအကျပ်အတည်းအကြောင်း အယ်လ်ဂျာဇီးရားက ရိုက်ကူးထားသည့် မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်တွင် ရှားဘက်စ်က ဝန်ခံခဲ့ဖူးကြောင်း ဂမ်ဘီယာဘက်ကထောက်သည်။ သို့သော် မြန်မာပြည်တွင် ဂျီနိုဆိုက်ဖြစ်နေကြောင်း အယ်ဂျာဇီးယားမှာ မပြောခဲ့ဘဲ သတင်းထောက်၏ ချောင်ပိတ်မေးခွန်းကိုရှောင်ဖြေခဲ့ကြောင်း ရှားဘက်စ်ကပြောကာ မယုံပါက အင်တာဗျူး မူရင်း တိပ်ခွေကို ကြည့်ဟု တုန့်ပြန်သည်။

သို့သော်လည်း ဗုဒ္ဓဟူးနေ့က မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စား သူက ဆန့်ကျင်ဘက်ကိုသာ စောဒကတက်ခဲ့သည်။ ဂမ်ဘီယာ၏ စွပ်စွဲချက်များသည် Genocide Convention ၏ စည်းကမ်းသတ်မှတ်ချက်များနှင့် မကိုက်ညီနိုင်ကြောင်း ရှားဘက်စ်က ထွက်ဆိုခဲ့သည်။ သူက ခရိုအေရှားနှင့် ဆာဘီးယားကြားက အငြင်းပွားမှုကို ကိုးကားခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က အိုင်စီဂျေသည် (လူအများကို) အဓမ္မရွှေ့ပြောင်းမှုသည် လူမျိုးရေးသန့်စင်မှုသာဖြစ်ပြီး လူမျိုးပြုန်းသတ်ဖြတ်မှုမဟုတ်ဟု အမိန့်ချခဲ့သည်။

သို့သော်လည်း အဓမ္မပြည်နှင်ခြင်းသာဖြစ်သည်ဆိုခြင်းကြောင့် လူမျိုးပြုန်းသတ်ဖြတ်မှုလည်း မဖြစ်ခဲ့ဟု မဆိုလိုကြောင်း ပယ်လ်မာက တန်ပြန်ပြောဆိုခဲ့သည်။ ၂၀၁၇ သြဂုတ်လနှင့် စက်တင်ဘာလက ရိုဟင်ဂျာ တစ်သောင်းခန့် အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့သည်ဆိုသည့် နယ်စည်းမခြားဆရာဝန်များအဖွဲ့၏ခန့်မှန်းချက်မှာ မယုတ်မလွန်ဖြစ်ကြောင်း ကုလအချက်အလက်ရှာဖွေရေးမစ်ရှင်က ၎င်း၏အစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။

အဆိုပါကာလအတွင်း ရိုဟင်ဂျာ ၇၄၀,၀၀၀ ခန့် အိမ်နီးချင်းဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဘက်သို့ ထွက်ပြေးခဲ့သည်ဟု ခန့်မှန်းထားပြီး ကော့ဘဇားရှိ စုစုပေါင်းဒုက္ခသည်များပါ ပါလျင် စုစုပေါင်း ကိုးသိန်းကျော်ထိရှိကာ မြန်မာဘက်တွင် ခြောက်သိန်းခန့်ကျန်သည်။ သေဆုံးမှုအချိုးအစားနည်းပါးခြင်းက ရိုဟင်ဂျာအုပ်စုကို ရုပ်ပိုင်းအရာဖျက်ဆီးရန်ကြိုပမ်းမှုထက် တခြားတစုံတရာဖြစ်နိုင်ကြောင်းလည်း ရှားဘက်စ်ကဆိုသည်။

တဖန် ခရိုအေရှားနှင့် ဆာဘီးယားတို့၏ အငြင်းပွားမှုတွင်စုစုပေါင်းထိခိုက်သူအရေအတွက်နှင့် ပြစ်မှတ်ထားခံရသည့်အုပ်စု၏ ထိခိုက်မှုပမာဏကို နှိုင်းယှဉ်ခြင်းက သက်ဆိုင်မှုရှိသည်ဟု အိုင်စီဂျေက ပြောသည့်အခါ ဖြတ်ထုံးဖြစ်ခဲ့သည့်အမှ?