မြစ်ဆုံရဲ့အနာဂတ်အတွက် ဒေသခံများ စိုးရိမ်ပူပန်နေကြဆဲ

မြစ်ဆုံရေကာတာ စီမံကိန်းကြောင့် နေရာပြောင်းရွှေ့သွားရသော ဒေသခံများက တစ်နေ့တွင် ၎င်းတို့ မူလနေရပ်ဆီသို့ ပြန်လာနိုင်မည်ဟု မျှော်လင့်နေကြသည်။ သို့သော် စီမံကိန်းကို ဖျက်သိမ်းလိုက်လျှင်ပင် သူတို့ ပြန်လာခွင့် မရနိုင်တော့မည်ကိုလည်း စိုးရိမ်နေကြသည်။ 

Mark Inkey ရေးသားသည်။ 

မြစ်ဆုံရေကာတာ စီမံကိန်းအား ဦးသိန်းစိန် အစိုးရလက်ထက်က ရပ်ဆိုင်းထားခဲ့ပြီးနောက် ၅ နှစ်အကြာတွင် ဆက်လက် မလုပ်ဆောင်ရန်အတွက် စီမံကိန်းကြောင့် နေရာပြောင်းရွှေ့သွားရသော ရွာသားများက အစိုးရသစ်ကို တွန်းအားပေးလျှက်ရှိသည်။ 

မတ်လ ၁၄ ရက်နေ့က ကျရောက်ခဲ့သည့် International Day of Action for Rivers 2017 နေ့ အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် ရွာသား ၃၀၀ ခန့်က မေခမြစ်နှင့် မလိခမြစ်တို့ ဆုံဆည်းရာ မြစ်ဆုံနေရာတွင် ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။ 

မြစ်ဆုံ ရေကာတာ တည်ဆောက်မည့် နေရာမှာ မြစ်ဆုံမှ အောက်ဘက် မိုင်အနည်းငယ်အကွာတွင် တည်ရှိသည်။ ယင်းနေရာသည် စီမံကိန်းကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ပါက ရေလွမ်းမိုးသွားမည် ဖြစ်သည်။ ရေလွှမ်းမိုးမည့်နေရာမှာ ကချင်ပြည်နယ်မြို့တော် မြစ်ကြီးနား၏ မြောက်ဘက် မိုင် ၃၀ အကွာတွင် တည်ရှိသည်။ 

ရေကာတာစီမံကိန်း၏ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းများကို ၂၀၀၉ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် စတင်ခဲ့ပြီး ၂၀၁၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ဦးသိန်းစိန်အစိုးရက သူ၏ သက်တမ်းအတွင်း ရပ်ဆိုင်းထားမည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ထိုသို့ရပ်ဆိုင်းထားသည့်ကာလသည် အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်က ၂၀၁၆ ခုနှစ်တွင် အာဏာရလာချိန်တွင် ပြီးဆုံးသွားခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ 

အများပြည်သူက ဖိအားပေးသောကြောင့် စီမံကိန်းကို ရပ်ဆိုင်းရသည်ဟု တရားဝင် အကြောင်းပြခဲ့သည်။ သို့သော် တခြားအကြောင်းချက်များလည်း ရှိနိုင်ပေသည်။ စီမံကိန်း မရပ်ဆိုင်းမီ သုံးလခန့်အလိုတွင် တပ်မတော်နှင့် KIA တို့ကြား တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ၎င်းမှာ ၁၇ နှစ်ကြာ အပစ်ရပ်ထာမှးရာ ပျက်ပြယ်ပြီး KIO အဖွဲ့၏ လက်နက်ကိုင်တပ်ဖြစ်သော KIA နှင့် တပ်မတော်တို့ တိုက်ပွဲပြန်လည် စတင်ခြင်းဖြစ်သည်။ 

ရေကာတာစီမံကိန်အနီး တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားသဖြင့် China State Power Investment Corporation အပါအဝင် စီမံကိန်း လုပ်ဆောင်နေကြသော ကုပ္မဏီများအတွက် တည်ဆောက်ရေးတွင် အခက်အခဲ ဖြစ်စေခဲ့သည်။ China State Power Investment Corporation (SPIC) က စီမံကိန်းတွင် ရှယ်ယာ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်း ပါဝင်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် တရုတ်ပြည်မှ ရေကာတာသို့ လာရောက်နိုင်သော အဓိကလမ်းမကြီး နှစ်ခုသည် တိုက်ပွဲကြောင့် ပျက်ဆီးသွားသဖြင့် အခက်အခဲကို ပိုမိုဆိုးရွားစေသည်။  

NLD အာဏာရပြီး တစ်နှစ်ကျော်ပြီဖြစ်သော်လည်း ထိုစီမံကိန်းကို ရှေ့ဆက်လုပ်ဆောင်မည်၊ မလုပ်ဆောင်မည်က မသေချာသေးပေ။ ၂၀၁၆ ခုနှစ် သြဂုတ်လတွင် သမ္မတ ဦးထင်ကျော်က ဧရာဝတီမြစ်ပေါ်ရှိ ရေအားလျှပ်စစ် စီမံကိန်းများအားလုံးကို သုံးသပ်ရန်အတွက် ကော်မရှင်တစ်ခု ဖွဲ့စည်းပေးခဲ့သည်။ သို့သော် မြစ်ဆုံရေကာတာ စီမံကိန်းအတွက် ၎င်းအဖွဲ့၏ အကြံပြုချက်များကို အများပြည်သူ သိရှိအောင် မကြေညာခဲ့ပေ။

မြစ်ဆုံ စီမံကိန်းကို ပြန်လည်စတင်ရန် SPIC က မကြာသေးမီက အကြံပြုခဲ့သည်။ ထို့ပြင် စီမံကိန်းနှင့် ပတ်သက်ပြီး ဝေဖန်မှုများကိုလည်း ချေဖျက်ရန် ကြိုးစားခဲ့သည်။ 

မေခနှင့် မလိခမြစ်တို့သည် ကချင်လူမျိုးများအတွက် ယဉ်ကျေးမှုနှင့် သမိုင်းဆိုင်ရာအရ အရေးပါမှုများ ရှိနေသည်။ သို့သော် CPI ကမူ ၎င်းတို့မှာ ရေကာတာဆောက်လုပ်မှုကို ဆန့်ကျင်ရန် ပြောကြားနေကြသော မဟုတ်မှန်သည့် ဇာတ်လမ်းများသာ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ 

မြစ်ဆုံစီမံကိန်းတည်ဆောက်မည့် SPIC ၏ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လက်အောက်ခံ ကုမ္ပဏီဖြစ်သည့် Upstream Ayeyarwady Confluence Basin Hydropower Co Ltd ၏ ဝက်ဆိုက်တွင် တရုတ်အစိုးရပိုင် သတင်းစာဖြစ်သည့် Global Times ၏ ဆောင်းပါးကို ပြန်လည်ရေးသားဖော်ပြခဲ့သည်။ ဆောင်းပါးက ရေးသားထားသည်မှာ ထိုမြစ်များက ကချင်လူမျိုးများအတွက် အရေးပါသည် ဆိုသည်မှာ Kachin Development Network Group ဆိုသည့် NGO တစ်ခုက မဟုတ်မမှန် လုပ်ကြံသတင်းလွှင့်နေခြင်းသာဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ 

KDNG က ထိုမြစ်များ၏ အရေးပါပုံကို ရည်ညွှန်းရေးသားခဲ့သည်မှာ မှန်သော်လည်း မဟုတ်မမှန် ရေးသားခဲ့ခြင်းများကိုမူ မတွေ့ရပေ။

ဆွီဒင်လူမျိုး အမေရိကန်နိုင်ငံသား သာသနာပြုသူ  Mr Ola Hanson သည် ၁၈၉၀ ခုနှစ်တွင် ကချင်ပြည်နယ်သို့ ပြောင်းရွှေ့လာခဲ့ပြီး ကချင်ဘာသာစကားအတွက် စာရေးသားစနစ်တစ်ခုကို တီထွင်ပေးခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် သမ္မာကျမ်းစာကို ကချင်ဘာသာသို့ ဘာသာပြန်ဆိုပေးခဲ့သည်။ ကချင်ပြည်နယ်တွင် အနှစ် ၂၀ ခန့် နေထိုင်လာခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၁၃ ခုနှစ်တွင် The Kachins ဟူသော စာအုပ်ကို ရေးသားခဲ့သည်။ 

ကချင်လူမျိုးများ၏ ယဉ်ကျေးမှုတွင် အရေးပါသော မြစ်ကြီး လေးခု အကြောင်းကို သူက ရေးသားခဲ့သည်။ ၎င်းတို့မှာ မလိခ၊ ကော(kaw)၊ အန်မိုင်ခ (n mai hka) နှင့် Golden Lu မြစ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ 

ဝက်ဘ်ဆိုက်တွင် ဖော်ပြခဲ့သည့် Myths about Myitsone Dam ဟူသည့် သတင်းစာဆောင်းပါးတွင် “ရေအားလျှပ်စစ်စီမံကိန်းကြောင့် နေရာပြောင်းရွှေ့သွားရသူများ ဒုက္ခခံစားနေကြရသည်” ဆိုသည်မှာ မမှန်ကန်ဟု ရေးသားထားခဲ့သည်။ 

“ပြောင်းရွှေ့ပေးထားသော အိမ်များအားလုံးသည် အုတ်၊ သစ်တို့နှင့် ဆောက်လုပ်ထားသော နှစ်ထပ်အိမ်များ ဖြစ်ကြသည်။ ဒေသခံများ ယခင် နေခဲ့သော အိမ်များထက် များစွာပိုကျယ်ပြီး များစွာ ပိုကောင်းသည်” ဟု ရေးသားထားသည်။ ရွာသားများကို ၂၄ နာရီ လျှပ်စစ်မီး အလကားပေးထားပြီး ရုပ်မြင်သံကြားစက်များလည်း ဝယ်ပေးထားသည်ဟု ဆိုသည်။ ရေနှင့် ဆန်တို့ကိုလည်း အခမဲ့ ပေးထားသည်ဟု ဝက်ဆိုက်တွင် ရေးသားထားသည်။ 

သို့သော် မြစ်ဆုံစီမံကိန်းကြောင့် နေရာပြောင်းရွှေ့သွားရသော ရွာသားများက ပြောကြားရာတွင် နေရာပြောင်းရွှေ့ပြီးကတည်းက သူတို့၏ ဘဝသည် ပိုမိုခက်ခဲလာခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ 

Marip Lura သည် နေရာပြောင်းရွှေ့ခဲ့ရသော ကချင်အမျိုးသမီး ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် မိသားစုဝင် ၇ ဦးရှိသော သူမ၏ မိသားစုသည် ဧရာဝတီမြစ်ကမ်းပေါ်တွင်ရှိသော Tang Hpre ရွာလေးမှ ပုံစံချရွာသစ်ဖြစ်သော အောင်မြင်သာရွာသို့ အတင်းအကျပ် ပြောင်းရွှေ့ခံခဲ့ရသည်။ 

ထိုနေရာသို့ ပြောင်းရွှေ့လာပြီးကတည်းက ဘဝသည် ပိုမိုဆိုးရွားလာသည်ဟု သူမက ပြောသည်။ အိမ်အသစ်သည် အပြင်ကကြည့်လျှင် ကောင်းသည်ဟု ထင်ရသည်။ သို့သော် အရည်အသွေးညံ့ဖျင်းစွာ ဆောက်လုပ်ထားပြီး နေရုံသက်သက်အတွက်ပင် ရွာသားများက မကြာခဏ ပြုပြင်မှုများ လုပ်ဆောင်နေရသည်။ 

img_2284_1.jpg

img_2284_1.jpg

မြစ်ဆုံစီမံကိန်းကြောင့် ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ကြရသည့် ကျေးရွာများအတွက် ပြန်လည်တည်ဆောက်ပေးခဲ့သည့် နေအိမ်များအနက် တစ်လုံးအား တွေ့ရစဉ်။ ဓာတ်ပုံ- Mark Inkey

ရွာသားများအတွက် သီးနှံများ စိုက်ပျိုးရန် မြေနေရာအနည်းငယ်သာ ရှိသဖြင့် အောင်မြင်သာရွာတွင် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းရသည်မှာ ခက်ခဲလွန်းသည်ဟု သူမကဆိုသည်။ 

“Tang Hpre ရွာမှာတုန်းက ကျွန်မတို့မှာ စပါးစိုက်ခင်းတွေ အကျယ်ကြီး ရှိတယ်။ တောင်တန်းတွေပေါ်လည်း သွားစိုက်ထားလို့ရတယ်။ ကျွန်မတို့က ဆန်၊ ပြောင်းနဲ့ ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေ စိုက်ပျိုးလို့ရတယ်” ဟု သူမကပြောသည်။ 

“အောင်မြင်သာရွာမှာက ဝင်ငွေရဖို့ မပြောနဲ့ ကိုယ်စားဖို့တောင် ကိုယ်မလောက်ဘူး” ဟု သူက ဆက်ပြောသည်။

“ပြောင်းရွှေ့လာခါစက တစ်နှစ်လောက် စိုက်ကြည့်ကြသေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ မြေဆီလွှာက လုံးဝမကောင်းဘူး။ အထွက်က အရမ်းနည်းတယ်။ မြေကြီးက ကျောက်သားတွေများတယ်။ ဒါက ရွာသားတွေအတွက် ပြဿနာပဲ”ဟု သူမကပြောသည်။ 

၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် Marip Lura နှင့် သူမ၏ ခင်ပွန်းတို့သည် အာဏာပိုင်များကို အာခံပြီး Tang Hpre ရွာသို့ ပြန်လာခဲ့သည်။ သူတို့၏ မြေယာများတွင် အဆောက်အဦးများ မဆောက်လုပ်ရသေးသဖြင့် သူတို့က သီးနှံများ ပြန်လည်စိုက်ပျိုးခဲ့သည်။ သို့သော် တခြားရွာများမှ နေရာပြောင်းရွှေ့ ခံရသူများမှာ ကံမကောင်းကြပေ။ အချို့ရွာများမှာ တစ်ရွာလုံး မရှိတော့ပဲ ရေကာတာ ဆောက်လုပ်ရေးပစ္စည်များထားရှိရာနှင့် အလုပ်သမား အိမ်ယာများ ဖြစ်ကုန်ကြပြီဖြစ်သည်။ 

မိသားစုထဲမှ သားသမီး လေးယောက်သည် ကျောင်းတက်ရန် အောင်မြင်သာရွာတွင် ဆက်လက်နေခဲ့ရပြီး Marip Lura၊ သူမ၏ ခင်ပွန်းနှင့် အငယ်ဆုံး ကလေးတို့သည် Tang Hpre ရွာမှ သူမတို့၏ လယ်မြေဘေးတွင် တဲထိုးပြီး နေထိုင်နေကြသည်။ သူတို့က သီးနှံများ ပြန်လည်စိုက်ပျိုးပြီး မကြာခင်မှာပင် လုံလုံလောက်လောက် ရရှိခဲ့သည့်အပြင် အပိုအလျှံပင် ထွက်ရှိသဖြင့် ရောင်းချပြီး ဝင်ငွေပါ ပြန်လည်ရရှိခဲ့သည်။ 

သူတို့က အကောင်းမြင်စွာဖြင့် တစ်နေ့တွင် ရွာသားများအားလုံး နေရပ်ပြန်လာနိုင်ပါက စားသုံးနိုင်စေရန် သစ်ပင်များကိုပင် စိုက်ပျိုးခဲ့သည်။ ပြီးခဲ့သောနှစ်က သူတို့ရရှိသော ဝင်ငွေဖြင့် အိမ်တစ်လုံးပင် ပြန်လည်ဆောက်လုပ်၍ နေထိုင်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ 

“မိသားစု ရှစ်ခုလောက်တော့ ပြန်လာနေကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ ၃၀၀ ကျော်လောက်က အောင်မြင်သာမှာပဲ ကျန်ခဲ့ကြတယ်” ဟု Marip Lura က ပြောသည်။ 

အစပိုင်းတွင် ရဲများက လာပြီး သူတို့မိသားစုကို ပုံစံချ ရွာသစ်သို့ ပြန်လည် ပြောင်းရွှေ့ရန် ပြောကြားခဲ့ကြသည်။ သို့သော် သူတို့က ငြင်းဆန်ခဲ့ကြသည်။ 

ထို့နောက်တွင် ရဲများနှင့် ရွာသားများက သဘောတူညီမှု တစ်ခု ရယူခဲ့ကြသည်။ ၎င်းမှာ ဆောက်လုပ်ရေးကြောင့် ရွာကို ရေလွှမ်းသွားလျှင် ပြောင်းရွှေ့ပေးပါမည်ဆိုသော ကတိပင်ဖြစ်သည်။ 

သို့သော် ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ရဲများက ထပ်မံရောက်ရှိလာကာ သဘောတူညီချက်အသစ်ကို လက်မှတ်ထိုးခိုင်းခဲ့ကြသည်။ ထိုသဘောတူညီချက်အသစ်အရ ရေလွှမ်းမိုးသည့်အခါတွင်သာမက ရေကာတာကို မဆောက်လုပ်ဘဲ ဖျက်သိမ်းလိုက်လျှင်ပင် အမိန့်ပေးသောအခါ ရွာသားများအနေဖြင့် ဖယ်ရှားပေးပါမည်ဟု၍ ဖြစ်ကာ ၎င်းတို့အား လက်မှတ်ထိုးခိုင်းခဲ့သည်။ သို့သော် ရွာသားများက လက်မှတ်မထိုးဘဲ ငြင်းဆိုလိုက်ကြသည်။ 

KDNG ၏ အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူး Tsa Ji ကမူ ရဲများက အဘယ်ကြောင့် ဒုတိယ တောင်းဆိုချက် တောင်းဆိုရသည်ဆိုခြင်း၏ အကြောင်းရင်းကို သိရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ 

သူ၏အဆိုအရ ရွာသားများ Tang Hpre ရွာမှ ထွက်ခွာပြီး မကြာမီတွင် မြေယာအားလုံး၏ ပိုင်ဆိုင်သူမှာ Sea Sun Star Company ဖြစ်လာခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ သို့မဟုတ် တခြားကုပ္မဏီများက ပိုင်ဆိုင်သွားခြင်းလည်း ဖြစ်နိုင်သည်။ Sea Sun Star ကုပ္မဏီကို ကချင်လူမျိုး စီးပွားရေး လုပ်ငန်းရှင် Hka Mai Tang က ပိုင်ဆိုင်သည်။ သူသည် ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်မီက ပြည်ထောင်စု ကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ၏ ဆွမ်ပရာဘွမ်မြို့နယ် အမတ်ဖြစ်သည်။ 

Mungchying Rawt Ja လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့၏ ၂၀၁၃ ခုနှစ်က အစီရင်ခံစာတွင်လည်း ထိုကဲ့သို့ပင် စွပ်စွဲထားသည်။

Frontier က Sea Sun Star ကို မေးမြန်းရန် ဆက်သွယ်သောအခါတွင် အဆက်အသွယ် မရခဲ့ပေ။

မြစ်ဆုံဆည်အား မတည်ဆောက်ဖြစ်ခဲ့ပါက မြစ်အနီးရှိ ဧရိယာများတွင် Sea Sun Star နှင့် အခြားကုပ္မဏီများက ဟိုတယ်တည်ဆောက်ရန် စီစဉ်နေသည်ဟု ကောလဟာလများ ထွက်နေကြောင်း Tsa Ji က ပြောသည်။ 

“ဒါတွေက မရှင်းလင်းဘူး။ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုလည်း မရှိဘူး” ဟု ၎င်းကပြောသည်။

သူမ နေထိုင်ခဲ့သော နေရာ၏ အနာဂတ်အတွက် စိုးရိမ်ပူပန်မှုများ ရှိနေသော်လည်း တစ်နေ့နေ့၊ တစ်ချိန်ချိန်တွင် ပြန်လည်နေထိုင်ခွင့်ရရှိမည်ဟု Marip Lura က ယုံကြည်ထားသည်။ 

“ရေကာတာ စီမံကိန်းကြီး ဖျက်သိမ်းပြီး ရွာမှာ ပြန်လာနေနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်တယ်။ ဘာ ရေကာတာမှ မဆောက်ဘဲ ကောင်းကောင်းမွန်မွန် အသက်မွေးနိုင်ဖို့ မျှော်လင့်တယ်။ ဒီစီမံကိန်းကို ရပ်တန့်ရမယ်” ဟု ၎င်းကပြောသည်။

ခေါင်းစီးဓာတ်ပုံ- မတ် ၁၄ ရက်နေ့က International Day of Action for Rivers အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် မြစ်ဆုံဆည် စီမံကိန်းကို ဒေသခံရွာသူ ရွာသားများက ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြနေကြစဉ်။ ဓာတ်ပုံ- Mark Inkey 

ဖြိုးဝင်းကိုကို ဘာသာပြန်သည်။

More stories

Latest Issue

Support our independent journalism and get exclusive behind-the-scenes content and analysis

Stay on top of Myanmar current affairs with our Daily Briefing and Media Monitor newsletters.

Sign up for our Frontier Fridays newsletter. It’s a free weekly round-up featuring the most important events shaping Myanmar